makabobangkilya

Word of the day: MAKABOBANGKILYA

Notes. I am sure this is not a purely Minainit word… duda ko may inpluensiya ini nan espanyol.

Sample. Arang-arang kay jaon kaw… malo na lamang makabobabngkilya.

Morphology (by FT A Paredes).
1. bobangkilya
bangil <bo+bangil <bobang+k+il+ya
bo- is r.a.
-k- + -ya is p.v.a.
2. pamangil-bangil
bangil <p+an+bangil <pa(nb~m)angil <pamangil+bangil
t-/n-/m-/p- is t.a.
-an- is n.a.
w.d. is r.a.
1 and 2 are synonym

Unoy buot pasabot nan minainit na Sambojat, Sambonijat, Samburyat?

An ako GUESS. an root word nan iton “buyat”. Probably, sa panahon ni Mahomir, an kaupad ni Metusellah, may Mainitnon na taglang-an an isa ra sab ka Mainitnon. “Uno may tagsan-buyat mo?” basin nagsambuyat nan banig kay 1) tagtuyog na!, 2) puluho, sige ra gusto highdaay! 3) talatala – nagsambuyat ra lamang nan way hinungdan!

Hangtud nuabot sa panahon ni Popo Saturnino sa Daang Lungsod… ini na expression nahinang na “Unoy may sambuyat mo?” referring to anything “foolish” or “stupidity” or “useless” activities.

Nakay an “y” hinangon ta man na “j”… matud pa sa “Balaod nan Pinijanga na Sinultihan” sama sa “bayad – badjad”, etc… nahinang an “sambuyat” nan “sambudjat or “sambujat”. Sa panahon na ato na hin-abtan… nuhamok na an ija versions “sambunidjat – bagan superlative”, “samburyat – hmmm may influence an hapon kay may r”, etc.

Sa panahon nan jejemon sanan beckimon… mahinang na ini na “samburjey”, “samburjenettes”, etc.

So ajaw na pagkatingaya kun may maglaong dimo “Witchebelles may samburjeys nitey na Pidjangamon”. Wapak!

Miligoy (Carabao Grass)


Carabao grass (Minainit: MILIGOY!) is very common in our town. The side of our streets in Mainit is usually covered with Miligoy so as with our school’s playing grounds. Our elementary and high school days are full of memories with these Miligoy grasses… from playing Five Ten and Combat to the afternoon marchings during the CAT trainings.

Our farm animals (usually carabaos and goats) do graze on these grasses in our iladjas (farm).

Photo By: Zimmbodilion Mosende
February 2006

Jaman

(Spices)


An mamaligjaay nan jaman sa tianggehan nan Mainit
(A spice vendor in Mainit market).

Minainit 101 – NOUNS s1.3
1. Jaman (n): panakot (v), panghalo/panluto (t), spices/ingredients (e)
2. Ludj-a (n): luy-a (v), luya (t), ginger (e)
3. Bombay (n): sibuyas (v, t), onion (e)
4. Kago-ko (n): siling dagko/atsal (v), bell pepper (e)
5. Ahos (n): ahos (v), bawang (t), garlic (e)
6. Sibujas (n): sibuyas dahonan (v), onion leaves (e)
7. Kamatis (n): kamatis (v, t), tomato (e)
8. Katumbay (n): sili (v), siling labuyo (t), hot pepper/chili (e)
9. Agridulce (n): lemonsito (v), kalamansi (t), lemon (e)
10. Paminta (n): paminta (v, t), black pepper (e)

Photo By: Zimmbodilion Mosende
June 2003

An Mamalingay

(The Fisherman)


The usual scene in the lakeshores of Mainit Lake – fishermen (mamalingay in Minainit) weaving the torn parts of their fishing nets.


The basic fishing equipments of most fishermen in Mainit:

Baroto (fishing boat/banca) – carved from tree trunks and usually without outriggers (katig). One will be amazed at how bouyant these boats are. Riding the baroto on your own requires a great sense of balance.

Baling – fish net with smaller netholes (picture 1, and on the shore in picture 2). Makuha an mga suloy, balolong, bugwan, luyab sanan iban na dagko na isda na mabaling.

Pukot – fish net with bigger netholes (on the boat in picture 2). Makuha an dagko na pidjanga, gurami, tilapia, sanan isahay mga lambuyo, hayuan, etc.

Bingwit – Fish hooks. Pandagko na isda sama sa gingaw, kikilo, karpa, etc.

Bigjo – Fishing spear. Makuha isab an gingaw, kikilo, karpa sanan hayuan, pantat, kasili, etc.

Mabayod ang danaw kuman panahon nan habagat.

Photos by: Jo Marie and John Mark Libarnes

Zimmbodilion Mosende
November 2005

Minainit 101 – NOUNS s1.2

1. Kujamis (n): lapinig (vis), bubuyog (tag), bee (eng)
2. Kaba’-kaba’ (n): alibangbang (vis), paru-paro (tag), butterfly (eng)
3. Bangka (n): ok-ok (vis), ipis (tag), cockroach (eng)
4. Hilam (n): lamok (vis), lamok (tag), mosquito (eng)
5. Suyom (n): amigas itom (vis), itim na langgam (tag), black ant (eng)
6. Tinuya (n): tinola (tag), tinuwa (vis), soup/stew (eng)
7. Jatot (n): dewende (vis), duwende (tag), elf (eng)
8. Kayag (n): ungo/kalag (vis), multo/kaluluwa (tag), ghost/soul (eng)
9. Baki (n): baki/bakbak (vis), palaka (tag), frog (eng)
10. Buaja (n): buaya (vis), buwaya (tag), crocodile (eng)

Abbreviations:
eng – English
n – noun
tag – Tagalog
vis – Visayan

Zimmbodilion Mosende
December 2005